Başkanlığını FAO' nun yaptığı, UNFF, UNCCD, UFRO ve CIFOR gibi 14 uluslararası örgütün oluşturduğu "Ormancılık İşbirliği Girişimi" tarafından Rio+20' ye sunulan belge, Genel Müdürlüğümüz elemanları Aslı ÖZCAN ve Salih Serdar YEGÜL tarafından tercüme edilmiştir.
Rio+20Sekretaryasının Sunduğu Hazırlık Belgesinin Giriş Bölümü [1]
Dünya kara alanının üçte biri ormanlarla kaplıdır. Bu ekosistemler ve onların ürettiği mal ve hizmetler, çok yönlü olarak, 2012 Dünya Zirvesi amaçlarına katkıda bulunmaktadır. Artan gıda üretimini karşılamak için, gelecekte, kara alanları üzerinde baskılar artacak; değişen iklim ve artan enerji fiyatları, muhtemel çözümler için, ormanlara daha etkili bir şekilde başvurulmasına neden olacaktır.
Oysa ormanlar kısa vadeli çözümlerden daha fazla şey sunmaktadır. Doğal kaynaklarla ilgili olarak sürdürülebilirlik kavramının nasıl işlevsel hale getirileceğiyle ilgili Dünyada elde edilen pek çok tecrübe bulunmaktadır ve tecrübelerin çoğu ormanlardan sağlanmıştır.Yeşil ekonomi düşüncesini sözden eyleme geçirmeyi de içine alacak şekilde, 21. yüzyıl zorluklarına, nasıl yaklaşılabileceği konusunda ormanlar diğer sektörlere önemli katkılar sağlarlar.
Ormanların korunması ve sürdürülebilir kullanımı, teoriden ziyade uygulamaya dayalı pek çok tecrübeye dayanmaktadır. Bu tecrübeler pek çok kez göstermiştir ki; sürdürülebilir kalkınmanın sosyal, ekonomik ve çevresel yönlerini ayrı ayrı yönetmek yerine, tek bir sistemin bütünleyici parçası olarak yönetmek daha doğru olmaktadır. Ormanların sürdürülebilir kullanımı ve korunmasında geçmişte yaşananlarbize göstermektedir ki, her ne kadar korunan alan ve ticari ormanlar gibi ihtisas alanları varsa da, toplumun sosyal, ekonomik ve çevresel değerlerinden dengeli bir şekilde faydalanması da temel bir ihtiyaçtır.
Böyle bir dengeye ulaşmak için sürdürülebilir orman stratejilerinin zaman ve mekan açısından anlaşılması gerekmektedir. Bu durum, güçlü yönetim ve karar verme süreçlerini gerektirir ki, bu sadece toplumun mevcut ihtiyaçlarını tatmin etmek için değil, aynı zamanda bilinçli bir şekilde gelecekteki seçenekleri düşünmeyi ve bu seçenekleri göz ardı etmemeyi de gerektirir. Arazi açısından bakıldığında, konu daha geniş açıyla düşünmeyi, planlamayı ve uygulamayı diğer bir ifadeyle konuyu “peyzaj” seviyesinden değerlendirmeyi gerektirmektedir. Böyle bir bakış açısı “küçük alanlarda” yapılan değişikliklerin (arazi kullanımı değişiklikleri) konunun genelini kavramada ve yürütmede temel prensibi kaybetmemeyi temin edecektir.
Peyzaj yaklaşımı; doğru sürdürülebilirlik anlayışının, doğal sistemlerin çeşitliliği üzerine ve bu sistemlerin eski halini alma yeteneği üzerine inşa edilmesini kolaylaştırmaktadır. Sonuç olarak, sürdürülebilirlik için tek bir şablon yoktur ve tek bir yaklaşımla kalıcı sürdürülebilir çıktıları elde etmek mümkün olmayabilir. Sürdürülebilirlik, bütün ana aktörlerin aktif katılımı kadar bir diyalog, bir müzakere ve bir öğrenme sürecini de gerektirmektedir.
Ormanlar tarafından karbon emiliminin faydası küreseldir. Diğer yandan, ormanlar pek çok çevresel hizmet yoluyla toplumun bir çok kesimine faydalar sağlarken,imkanı az, kırsal ve kurak alanlarda yaşayan, tahmini 1.6 milyar kişiye spesifikfaydalar sağlarlar. Ormanların onlara sağladığı doğrudan faydalarının değeri yıllık 130 milyar ABD Dolar olarak tahmin edilmektedir. Ki bu meblağ, Resmi Kalkınma Yardımı toplamını da aşan bir miktardır. Gerçeği kabul etmek gerekir ki, ormanlar tarafından sağlanan çevresel hizmetlerin küresel değeri halen bilinmemektedir. Bununla birlikte, sağlanan çevresel faydaların trilyonlarca dolar aralığında olduğu ve artmakta olduğu bilinmektedir. Hükümetler ve özel sektör çoğunlukla bu değeri göz ardı etmektedir.
ORMANLARIN İÇERDİĞİ HAYATİ KATKILAR
Yoksunluğun Azaltılması, MDG ve Kırsal Kalkınma
Ormanlar, genellikle mevcut birkaç yerel kalınma kaynaklarından biridir ve kırsal gelirin yurtiçi milli hasılanın, gıda, ilaç ve kültürel kimliğin önemli bir kısmını oluşturur.
İklim Değişikliğini Azaltılması ve Adaptasyon
Ormanlar, geniş ölçekte, ormansızlaşma ve ormanların bozulmasından sera gazı emisyonlarının düşürülmesi ile ilave karbon tutmak için sosyal ve çevresel yan faydaları elde etmek için ekosistem temelli uyum için pek çok imkan sağlamaktadır.
Gıda Güvenliği ve Hayvancılığı da içine alan Tarım
Yeni veriler göstermektedir ki, kırsal hane halkının gelir ve gıdasının % 25-30’u tarım dışı kaynaklardan karşılamaktadır. Ki bu, büyük çoğunlukla ormanlardan karşılanmaktadır. Ormanların büyük bir kısmı, kırsal alanda yaşayan aileler için sebze, karbonhidrat ve protein imkanısağlamaktadır. Ormanlar kurak zamanlarda büyükbaş hayvanlara besin sağlamanın yanında, nemi dengeleyen, kuraklığı ve su kıtlığını azaltan, bir ekosistem meydana getirirler. Bunun yanında, toprak erozyonunu düşürür, su sağlama, suyu filtre etme, temizleme vedepolamayı iyi hale getirirler. Tarımın güçlendirilmesi, gelişmekte olan ülkelerde sadece artan gıda talebini karşılamak için büyük bir imkan olmayıp, bunun yanında, ormansızlaşmayı azaltma ve hatta geri döndürmede büyük bir imkandır. Arazi kullanım hakkı reformları, tarımla ilgili olarak kapasite geliştirme ve politik öncelikler çok önemlidir.
Alan Kullanımı ve Alan Restorasyonu
Ormanlar ve ağaç örtüsü toprakta denge oluşturur. Toprak verimliliğini daha iyi hale getirir. Ormanlar ve ağaç örtüsü; arazi verimliliğinin sürdürmede ve bozulmuş alanların restorasyonunda temel bir rol üstlenir. Küresel olarak 2 milyar hektar üzerindeki tropik ve ılıman alanlar bu tip restorasyonlar için büyük fırsatlar sunmaktadır. Bu alanların yaklaşık %50'si, 900 milyon hektara eşdeğer olan bozulmuş alanlardır. Kurak alan ormanlarından sağlanan mal ve hizmetler; geçimi destekler, en yoksul ve en kırılgan grupların - ki bunlar kadınlar ve çocuklardır - yoksulluğun ortadan kaldırılmasını dikkate alarak gıda güvenliğinin artırılmasına katkı sağlarlar.
Biyoçeşitliliğin Korunması
Geçim şartları sürdürülerek ve iyileştirilerek türlerin zengin çeşitliliği korunabilir. Ormanlar, (üretim) sistemlerini ve orman peyzajlarında biyolojik çeşitliliği daha iyi hale getirmek, onların sağlıklarına ve eski haline alma yeteneklerine de katkı sağlarlar. İlaveten gelir kaynaklarının çeşitlenmesine de imkan verirler. Yerel topluluklara, hatta küresel topluma çok çeşitli ekosistem hizmetlerinin sağlanmak amacıyla sağlıklı ve fonksiyonel doğal ve yarı doğal ormanların değeri ile “ekosistem hizmetleri için ödeme” (PES) programlarının değeri ortaya çıkmaya başlamıştır. Su arıtma ve depolama, karbon depolama ve diğer ekosistemler gibi ödeme programları geliştirmek için orman koruma amaçları araçsal bir işlev görmektedir. Biyolojik çeşitliliğin korunmasına en önemli katkı ormansızlaşmayı durdurmaktır.
Yenilenebilir Ham Madde, Biyoenerji Desteği ve Yeşil Kalkınma
Ormanlar birde çok yönlü yenilenebilir üretebildiği ve menşei yenilenebilir kaynaklar ve ekosistem hizmetleri olan, gelişen ve değişen (gıda, yem, lif, yakıt, barınak ve biyo-temelli ürünler) pazarların ihtiyaçlarını karşılayabilir. Odun (wood), yenilenebilir olmayan kaynaklardan olan materyal ve enerjinin yerine geçerek iklim değişikliğini hafifletmeye katkı sağlayacak yüksek bir potansiyele sahiptir. Orman zengini ülkelerde orman sanayisinin yeşil iş imkanlarına çok ciddi katkı sağlaması beklenmektedir; ormansızlaşmayı yarıya indirmek, uzun dönemde, 3.7 trilyon doları bulmaktadır.
Enerji Güvenliği
Ormanlar ve ağaçlar, kıtanın toplam primer enerji arzının yaklaşık %80’ini karşılayarak, özellikle Afrika’da, Dünyadaki en önemli yenilenebilir enerji kaynağıdır. Küresel olarak ise, 2 trilyondan fazla insan kırsal kesimde yakacak oduna bağımlıdır aynı zamanda kentsel alanlarda yemek pişirme ve ısınma ile ilgili olarak kömüre bağımlıdır, odun enerjisi sadece yurtiçinde satılabilen ve ekonomik bir enerji kaynağıdır. Ormanlardan sağlanan enerji küresel ham petrol üretiminin yaklaşık % 20’sine eşdeğerdir.
Ticaret
Orman ürünleri ticareti 2010’ da 200 milyar doların üzerine çıkmıştır. Buna değerinin belirlenmesi çok zor olan odun dışı orman ürünlerini de ekleyebiliriz. Orman ürünleri ticaretine gösterilen ilgi, ticaretin çevresel ve sosyal etkilerini öğreneme ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu ilgiyi ele alırken, hükümetlerin, sanayinin ve toplumun desteğini elde etmek Rio’dan bu yana uzun yıllar almıştır. Sürdürülebilirlik ve yasaya uygunluk bakımından orman sertifikasyonu, hem üretici hem de tüketici ülkelerde büyük etkileri olan pazar araçları haline gelmiştir.
[1] Kaynak: Birleşmiş Milletler Ormancılık Formu www.un.org/esa/forests Bu gayrıresmi tercüme, Orman Mühendisleri Salih Serdar YEGÜL ve Aslı ÖZCAN tarafından yapılmıştır.
Rio+20 Sekretaryasının Sunduğu Hazırlık Belgesinin Giriş Bölümü
The Contribution of the Collaborative Partnership on Forests to Rio+20
