TUBİTAK ve Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü işbirliği dâhilinde yürütülen Havza İzleme ve Değerlendirme Sistemi (HIDS Projesi), Türkiye Çölleşme Modeli ve Hassasiyet Haritası oluşturulması iş paketi kapsamında; 7 ana kriterin altında 48 gösterge ve 37 alt gösterge tanımlanmıştır. Kriterler önem sırasına göre, İklim, Su, Toprak, Arazi Örtüsü ve Arazi Kullanımı, Topoğrafya ve Jeomorfoloji, Sosyo-ekonomi ve Yönetim olarak belirlenmiştir.
Türkiye Çölleşme Modeli Kriter ve Göstergeleri
Kategori (Kriter) | Değişken/Parametre/ Indeks/Gösterge Sayısı |
İklim | 10 |
Su | 3 |
Toprak | 10 |
Arazi Örtüsü ve Arazi Kullanımı | 2 |
Topoğrafya ve Jeomorfoloji | 6 |
Sosyo-ekonomi | 7 |
Yönetim | 10 |
Toplam Kriter | 48 Gösterge |
Geliştirilmiş çölleşme modeli ve mevcut veri setleri kullanılarak Çölleşme Hassasiyet Haritası oluşturulmuştur. Türkiye Çölleşme Hassasiyet Haritası, Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) yöntemi kullanılarak 7 kritere ilişkin veri setlerine dayalı olarak ulusal ölçekte oluşturulmuş olması nedeniyle biyo-jeofiziksel bir kalite sergilemektedir. Türkiye'nin Çölleşme Hassasiyet Haritası, 2016-2017 yıllarını kapsayan '' Türkiye Çölleşme Modeli Doğrulama ve Kalibrasyon Projesi (TDM-VCP) '' kapsamında yürütülen saha çalışmalarına uygun olarak revize edilmiştir. Türkiye Çölleşme Modeli' nin doğrulanması ve kalibrasyon çalışmaları Gediz Havzası, Konya Kapalı Havzası, Doğu Akdeniz Havzası, Yeşilırmak Havzası ve Fırat-Dicle Havzası'nda başarı ile tamamlanmıştır. Tamamlanan 5 pilot saha çalışması sonunda yapılan değerlendirmelerde, Çölleşme Modeli ve Hassasiyet Haritası %90 güven aralığı içinde mikro havzalar bazında %84 tutarlı sonuç verdiği belirlenmiştir. Son olarak, 2019 yılında Yukarı Sakarya Havzası' nda kalibrasyon ve doğrulama çalışması yürütülmüş olup, bu çalışma %95 güven aralığında %92.86 tutarlı sonuç vermiştir.
Türkiye Çölleşme Hassasiyet Haritası' na göre; Türkiye arazisinin % 18'i zayıf, %50.9'u orta ve %22.5'u Yüksek Çölleşme Hassasiyet Grubu içerisindedir. Türkiye Çölleşme Modeli projesi, bütüncül ve disiplinler arası bir yaklaşımla Orta Asya, Afrika ve Akdeniz ülkelerine yayılmayı hedeflemektedir.